Naturalna energia emitowana przez Słońce niewątpliwie ma wpływ na ludzki organizm. Fale elektromagnetyczne docierają do powierzchni Ziemi i bezpośrednio oddziałują na ciało, a szczególnie na skórę. O konieczności stosowania kremów z filtrem przeciwsłonecznym słyszał każdy. Jednak nie wszyscy wiedzą, jak dokładnie działa promieniowanie UV. Poznaj pozytywne i negatywne aspekty ekspozycji na światło UV i dowiedz się więcej na ten temat!
Spis treści:
Nasze życie dosłownie kręci się wokół Słońca, które emituje różne rodzaje fal elektromagnetycznych, oddziałujące na wszystkie organizmy żywe. Wśród nich wymienia się:
Tym razem skupiamy się na promieniowaniu UV, które ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Jak było wspomniane, są to fale elektromagnetyczne o różnej częstotliwości, emitowane przez Słońce, ale także przez różnego rodzaju urządzenia.
Wśród słonecznego oddziaływania UV, w zależności od długości fal i wpływu na żywe organizmy, wyróżnia się niewidzialne dla ludzkiego oka promieniowanie:
Każdy typ promieniowania ma ogromny wpływ na organizmy żywe. Wyjątkiem jest UV-C, ale tylko dlatego, że jest pochłaniane przez warstwę ozonową (ozonosferę), która koncentruje tritlen w stratosferze na wysokości ok. 32 kilometrów nad powierzchnią naszej planety. Warstwa ta chroni Ziemię i żyjące na niej organizmy. Ozonosfera powstaje na drodze reakcji promieniowania ultrafioletowego z tlenem pochodzącym z naszej atmosfery. Warstwa ta ulega uszkodzeniu pod wpływem cząsteczek azotu, chloru, wodoru, bromu, czy freonów generowanych przez produkty wytwarzane przez ludzi.
Z kolei niezależnie od pory roku czy godziny do powierzchni Ziemi dociera promieniowanie UVA. Co więcej, jest to promieniowanie elektromagnetyczne, które bez problemu przenika przez chmury i szkło, a tym bardziej przez naskórek, wnikając do głębszych warstw skóry.
W nieco mniejszym stopniu do naszego ciała dociera promieniowanie UVB, ale tylko dlatego, że cechuje się zmiennym natężeniem w zależności od pory roku i dnia. Najwięcej tych promieni dociera do nas latem, w godzinach południowych.
Poszczególne rodzaje promieniowania UV docierają na Ziemię i są kluczowe dla życia. Ich optymalna ilość powinna być zapewniona codziennie i jest równie ważna, jak dostarczanie organizmowi witamin i minerałów.
Ważne dla zdrowia, w pozytywnym aspekcie, jest głównie promieniowanie UVB. Ten typ fal elektromagnetycznych stymuluje produkcję witamin z grupy D (D2, D3).
Odbywa się to na drodze naturalnej fotoizomeracji. Tym samym optymalna ekspozycja na promieniowanie tego rodzaju jest niezbędna m.in. do rozwoju organizmu i prawidłowej pracy układu odpornościowego. Dzięki witaminie D3, syntetyzowanej z udziałem UV, możliwe jest wchłanianie wapnia, który jest niezbędny do zachowania zdrowia układu kostno-stawowego. Jednym z elementów tego układu są zęby, szczególnie istotne dla urody.
Wychodząc na słońce, poprawiamy również swój stan emocjonalny. Nie bez powodu nasze samopoczucie często pozostawia wiele do życzenia w okresie jesienno-zimowym, a wiosenne spacery dają potężną dawkę pozytywnej energii.
Witamina D jest związkiem bardzo ważnym dla naszej urody. Bierze ona udział w różnicowaniu komórek, a tym samy w odnowie biologicznej. Dzięki optymalnej dawce promieni tkanki są mocne, a ich powierzchnia gładka, elastyczna i pełna blasku. Niestety nadmierna ekspozycja UV na skórę daje zupełnie odwrotne skutki.
Intensywne, słoneczne promieniowanie UV sprawia, że z naskórka odparowują cząsteczki wilgoci, a melanocyty pracują ze wzmożoną siłą. W konsekwencji skóra staje się sucha, wiotka oraz podatna na powstawanie zmarszczek i przebarwień. Do negatywnych działań UV na skórę człowieka zalicza się też inicjację rozwoju zmian nowotworowych.
Ten typ promieniowania w największym stopniu dociera do biosfery i ma ogromny wpływ na organizmy żywe. Dawka promieniowania UVA absorbowana przez powierzchnię naszej planety to nawet 95% wszystkich typów energii ultrafioletowej.
Zarówno promieniowanie UVA i UVB wpływają na skórę, ale w odmienny sposób. Jak było wspomniane, za opaleniznę, czy oparzenia odpowiadają wiązki UV typu B. Natomiast UVA nie powoduje natychmiastowej reakcji, zaczerwienienia, bolesności czy zmiany kolorytu cery i rumienia. Niestety jej niewidoczne (początkowo!) działanie bywa bardzo mylące. Promieniowanie UVA dociera do nas niezależnie od pory roku. Nie zauważamy i nie odczuwamy jego wpływu za pomocą ciepła czy zaróżowienia skóry, przez co często zapominamy o protekcji słonecznej w pochmurne, czy zimowe dni. Tymczasem promieniowanie UV-A jest wyjątkowo szkodliwe dla skóry.
Po pierwsze, UVA nie nie można tak łatwo zatrzymywać - przenikają przez szkło, a także nie ogranicza ich cień chmur. Po drugie, nie czujemy, gdy działają - wnikają do tkanek głębokich , przy czym nie powodują ich rozgrzania. Trzeba pamiętać, że to właśnie kondycja głębszych warstw skóry odpowiada za nasz wygląd zewnętrzny i stan zdrowia tkanek.
Do przewlekłych skutków działania promieniowania UVA zalicza się m.in.:
● Uszkodzenie struktur kolagenu i elastyny - podstawowych składników budulcowych skóry, które zapewniają im gęstość, elastyczność i młody wygląd.
● Odczyny alergiczne, objawiające się m.in. zaczerwienieniem i swędzeniem skóry.
● Zmiany pigmentacyjne - różnej postaci przebarwienia i odbarwienia skórne powstają w wyniku wzmożonej aktywności melanocytów (komórek skóry) produkujących barwnik odpowiedzialny za fototyp skóry. Nadrekatywność melanocytów może skutkować nierównomierny rozłożeniem pigmentu, za co odpowiada głównie negatywny wpływ promieni UV, przed którym komórki te uruchamiają działania ochronne. Zmiany takie nie pojawiają się od razu po opalaniu. Fotostarzenie skóry może zostać zaobserwowane nawet dopiero po wielu latach. Plamy starcze, określane również jako zmiany soczewicowate, mają istotny związek z nadmiernym kontaktem skóry z promieniowaniem UV w młodości.
● Zmiany nowotworowe - UV uszkadza układ odpornościowy i strukturę skóry. Jako najpoważniejsze i niestety częste skutki promieniowania UV wymienia się nowotwory, w tym czerniaka, który jest zmianą złośliwą.
Zaledwie ok. 5% promieniowania typu UV-B dociera do powierzchni Ziemi. Reszta pochłaniana jest przez ozon. Jednak już tyle wystarczy, aby w dużym stopniu oddziaływać na nasze życie. Wiązka UVB jest stosunkowo krótka, dlatego dociera głównie do naskórka. To właśnie pod wpływem tego rodzaju fal elektromagnetycznych powstaje efekt opalonej skóry. Większość z nas lubi piękny, brązowy odcień skóry - dzięki niemu wyglądamy szczuplej, atrakcyjniej. Jednak ciemniejszy odcień ciała oznacza, że melanocyty (komórki skóry) w odpowiedzi na energię promieniowania zwiększyły swoją aktywność i tym samym ilość melaniny, czyli barwnika, którego zadaniem jest pochłanianie i rozpraszanie promieni UV.
Jeśli długotrwale narażasz swoją skórę na ekspozycję na promieniowanie UV typu B, z pewnością pojawi się wspomniana opalenizna, ale być może również oparzenia słoneczne. Pod wpływem tego typu energii dochodzi do intensywnego odparowywania cząsteczek wody z naskórka. W konsekwencji skóra się czerwieni, ciemnieje i wysusza. Odczyny skórne po ekspozycji na UVB zwykle pojawiają się bardzo szybko, ale też utrzymują się stosunkowo krótko. Niemniej jednak część promieniowania słonecznego o tej długości dociera głębiej, nawet do skóry właściwej. Konsekwencją jest m.in. uszkodzenie komórek włókien kolagenowych, co przyczynia się do utraty jędrności i przedwczesnego starzenia się skóry.
Podsumowując, nadmierne dawki promieni UV typu B odpowiadają za:
Negatywne zmiany tego typu dotyczą osób opalających się w naturalnym świetle słońca, jak i tych, którzy korzystają ze sztucznych źródeł, np. solarium. Naturalne promieniowanie UVB stanowi największy problem latem, głównie w godzinach między 11:00 a 16:00.
Dzięki warstwie ozonu promieniowanie UVC nie dociera do Ziemi, a tym samym nie ma wpływu na skórę. Nie oznacza to jednak, że nie jest szkodliwe - wręcz przeciwnie! Gdy było inaczej, ten typ promieni zniszczyłby wszystkie organizmy żywe. UV-C to promieniowanie nadfioletowe, które praktycznie nie występuje w środowisku naturalnym. Jego sztuczne źródła wykorzystujemy jednak w życiu codziennym, m.in. do dezynfekcji pomieszczeń, powietrza i wody. Różnego rodzaju lampy jarzeniowy i sprzęty LED niszczą bakterie, grzyby, czy wirusy. Jednak ze względu na wysoką szkodliwość promienie UV-C nie powinny mieć bezpośredniego kontaktu ze skórą człowieka.
Mając świadomość, czym jest promieniowanie UV i jakie ma znaczenie dla zdrowia, nie należy całkowicie rezygnować z kontaktu z promieniami słonecznymi. Niedobory witaminy D3 syntetyzowanej z udziałem UV mają równie szkodliwy wpływ na organizm, jak nadmiar ultrafioletu. Zarówno szkodliwość i wpływ na skórę zależą od dawki promieni. Każdego dnia (bez wyjątku) warto przynajmniej 15 minut spędzić w pełnym słońcu. Jesienią i zimą spacery należy odpowiednio wydłużyć.
Pozytywne działanie Słońca nie zmienia jednak faktu, że należy chronić się przed promieniowaniem UV. Dzięki odpowiedniej protekcji można znacznie zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań - zarówno wysuszenia i uszkodzenia skóry, jak i jej przedwczesnego starzenia. Właściwa dbałość o ciało pozwoli też zminimalizować dyskomfort związany z powakacyjnymi oparzeniami i rozwojem poważnych, ogólnoustrojowych schorzeń.
Wiesz już, że różne rodzaje promieniowania generowane są niezależnie do pogody. Tym samy pozostawanie w cieniu w upalne, letnie dni nie zapewnia pełnej ochrony przeciwsłonecznej. Jeśli więc zależy Ci na zminimalizowaniu negatywnego działania na skórę energii słonecznej, stosuj kosmetyki zawierające filtry UV. Dzięki nim przynajmniej kilka razy zmniejszy się dawka promieniowania docierającego do skóry. Pamiętaj jednak, że preparaty takie należy nakładać na skórę przynajmniej kilka razy w ciągu dnia, zwykle co 2-3 godziny - nawet, jeśli są to kosmetyki wodoodporne.
Warto też śledzić aktualny indeks UV, czyli prognozę emisji energii słonecznej na podstawie międzynarodowych standardów. W czasie wzmożonej aktywności fal elektromagnetycznych nie zapominaj o nakryciu głowy i okularach z filtrem UV. Unikaj też wychodzenia w godzinach południowych. Jeśli po pobycie na zewnątrz na skórze pojawi się rumień, reaguj od razu, poprzez stosowanie preparatów chłodzących i kojących podrażnienia.
Bardzo często osoby, które chcą zaczerpnąć pozytywnych właściwości promieniowania słonecznego i nadać skórze naturalną opaleniznę rezygnują ze stosowania kosmetyków z filtrami SPF. Warto jednak podkreślić, że ryzyko związane z nadmiernym wystawianiem skóry na słońce znacznie przewyższa korzyści.
W związku z tym należy zachować umiar, czyli ekspozycję na słońce, ale jednocześnie stosować odpowiednią fotoprotekcję. Dzięki temu nie musimy rezygnować z dobroczynnego działania promieni UV. Odpowiednio długa ekspozycja zabezpieczonej filtrami skóry, pozwala na syntezę witaminy D.
Osoby z ciemnym fototypem skóry są bardziej odporne na oparzenia słoneczne i powstawanie przebarwień - w ich skórze naturalnie występuje zwiększona ilość komórek melatoniny. Jednak również w tej grupie populacji istnieje duże ryzyko poważnych powikłań, dlatego niezmienne pozostają warunki prawidłowej protekcji przeciwsłonecznej.
