Wyprysk kontaktowy to często spotykane schorzenie, które bywa mylone z innymi chorobami dermatologicznymi, takimi jak atopowe zapalenie skóry (AZS). Wykrycie czynników wywołujących pojawienie się wyprysku pozwala na całkowite pozbycie się problemu. Czym jest kontaktowe zapalenie skóry? Czym różni się od innych chorób? Jak powinna wyglądać pielęgnacja skóry skłonnej do powstawania niedoskonałości?
Spis treści:
.
Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry) to miejscowa reakcja nadwrażliwości na bezpośredni kontakt skóry z alergenem lub substancją o właściwościach drażniących. Schorzenie może mieć podłoże alergiczne lub wynikać z podrażnienia. Nie należy mylić wyprysku kontaktowego z egzemą. Na czym polega różnica? Egzema to określenie na objaw, jakim jest wyprysk, który może występować w przebiegu wielu różnych schorzeń dermatologicznych, w tym wyprysku kontaktowego.
.
Wyróżnia się dwa rodzaje wyprysku kontaktowego: alergiczny i niealergiczny. Na skórze obie odmiany wyglądają podobnie. Czym się różnią?
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
Spowodowane jest odpowiedzią układu odpornościowego na alergen. Alergia kontaktowa stanowi IV typ nadwrażliwości reakcji alergicznych, inaczej nazywany opóźnionym. W wyniku reakcji immunologicznych prowadzących do stanu nadwrażliwości skóry, związki chemiczne, które mogą przenikać przez naskórek, zaczynają być rozpoznawane jako obce.
Niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry
To inaczej wyprysk kontaktowy, który jest reakcją zapalną skóry wynikającą z ekspozycji na czynniki drażniące. Mechanizm powstawania stanu zapalnego nie jest związany z immunologią, ale bezpośrednim uszkodzeniem naturalnej bariery ochronnej skóry.
.
Wśród alergenów kontaktowych, które mogą spowodować wystąpienie wyprysku, najczęściej wymienia się:
Substancje szkodliwe, które mogą wywołać kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia to m.in.:
Im dłużej skóra narażona jest na dany czynnik drażniący lub alergen, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się wyprysku kontaktowego. Częściej obserwuje się niekorzystne reakcje na substancje, które dłużej pozostają na skórze, np. kremy, balsamy, cienie do powiek, tusze do rzęs, perfumy niż np. szampony, które szybko się usuwa.
Należy również wymienić szereg czynników zewnętrznych, które zmniejszają właściwości ochronne skóry i zwiększają ryzyko pojawienia się wyprysku kontaktowego:
.
Objawy wyprysku kontaktowego to różnego typu zmiany skórne, m.in.:
Symptomy te pojawiają się w wyniku kontaktu z czynnikiem drażniącym. Najczęściej lokalizują się na skórze dłoni, ramion, twarzy, narządów płciowych, stóp. Czasem mogą umiejscowić się w okolicy najbliższych węzłów chłonnych. Wyprysk przybiera różne nasilenie. Pozostaje na skórze od kilku godzin do nawet 10 dni po kontakcie z daną substancją. Opóźnione występowanie objawów utrudnia szybkie powiązanie czynnika uczulającego ze stanem zapalnym. Zmiany mogą być krótkotrwałe lub przewlekłe. Czas utrzymywania się wyprysku kontaktowego zależy przede wszystkim od czasu ekspozycji na dany alergen. Jeśli nie mamy możliwości unikania czynnika wywołującego objawy (np. ze względu na wykonywaną pracę), choroba może nie ustępować się przez wiele lat. Najczęściej jednak trwa to kilka dni lub tygodni.
.
W przypadku wystąpienia symptomów wyprysku kontaktowego konieczna jest konsultacja z dermatologiem. Podstawową metodą diagnostyczną jest wykonanie testów płytkowych. Specjalne płatki nasączone odpowiednimi środkami chemicznymi nakłada się na skórę pacjenta, a następnie dokonuje oceny po 24 i 72 godzinach. Podczas badania uwzględnia się substancje, na które dana osoba narażona jest na co dzień, m.in. leki zewnętrzne czy kosmetyki. Czasem konieczne jest wykonanie badania histopatologicznego, aby ocenić stopień uszkodzenia tkanki spowodowany stanem zapalnym. Przed postawieniem ostatecznej diagnozy lekarz musi wykluczyć choroby, które mogą dawać podobne objawy, np. atopowe zapalenie skóry, liszaj, łuszczyca, grzybica.
W terapii wyprysku kontaktowego stosuje się przede wszystkim leczenie miejscowe, m.in. okłady z kwasu bornego oraz kąpiele w roztworze nadmanganianu potasu (jeśli substancja ta nie jest u danej osoby przyczyną wyprysku). Preparaty te działają przeciwobrzękowo i odkażająco. Pomocne są również kremy z dodatkiem mocznika o stężeniu 5-10% czy preparaty z 5-10% kwasem salicylowym. Czasem konieczne jest miejscowe zastosowanie glikokortykosteroidów — powodują zwężenie naczyń, działają przeciwzapalnie oraz antyproliferacyjnie. Długotrwałe stosowanie ich może przyczynić się jednak do ścieńczenia skóry. Niektóre osoby mogą być na nie uczulone. Stosuje się również leki przeciwhistaminowe, które mają właściwości przeciwświądowe. W zaawansowanych przypadkach wyprysku kontaktowego, gdy zmiany obejmują więcej niż 20% ciała, wymagana może być doustna terapia steroidowa.
.
Każda osoba zmagająca się z wypryskiem kontaktowym powinna przede wszystkim wykryć przyczynę schorzenia, wyeliminować ją ze swojego otoczenia, wyleczyć stan zapalny, a następnie dobrać odpowiednią pielęgnację. Wrażliwa na substancje drażniące skóra wymaga łagodzących preparatów, które ukoją ewentualne podrażnienia i zadziałają naprawczo na uszkodzony naskórek. Do mycia ciała należy używać niezasadowych płynów pod prysznic. Skuteczność bariery skórnej zależy bowiem od zachowania odpowiedniego pH (4,2-5,5) skóry. Terapię przewlekłego wyprysku kontaktowego warto wspierać dermokosmetykami na bazie kwasu salicylowego i mocznika o działaniu złuszczającym.
Skóra sucha i podrażniona jest bardziej podatna na wystąpienie wyprysku kontaktowego. Dlatego należy zadbać o przywrócenie prawidłowej bariery skórnej poprzez stosowanie emolientów — są to dermokosmetyki, które bardzo dobrze nawilżają i zmiękczają skórę. Przywracają naturalną barierę naskórkową, szybko niwelując objawy wyprysku kontaktowego. Emolientów należy używać nie tylko w momentach, gdy pojawiają się symptomy choroby, lecz także najlepiej przez cały czas. Wzmocnienie płaszcza lipidowego skóry zapobiega utracie wody i stanowi tarczę dla szkodliwych czynników zewnętrznych i alergenów.
.
Atopowe zapalenie skóry to choroba skóry o podłożu zapalnym, która często uwarunkowana jest genetycznie. Kontaktowe zapalenie skóry może wystąpić u każdej osoby w wyniku styczności skóry z substancją szkodliwą i jest bardziej powszechnym schorzeniem niż AZS. Badania dowodzą, że aż u 20% osób dorosłych występują objawy alergii kontaktowej na co najmniej jeden alergen. Z kolei AZS dotyczy około 25% dzieci i tylko 2-3% dorosłych. Obie choroby skóry objawiają się podobnie (świąd, zaczerwienienie skóry, grudki, pieczenie, pęcherze, ranki) i mogą ze sobą współwystępować. Na skutek AZS skóra traci swoje właściwości ochronne przed alergizującymi czynnikami zewnętrznymi. Przebycie atopowego zapalenia skóry predysponuje do wystąpienia uczulenia kontaktowego, zwłaszcza w przypadku niklu. Czynnikami wyzwalającymi AZS są również alergeny pokarmowe i wziewne, intensywna aktywność fizyczna, a nawet stres. Czynniki te wyraźnie odróżniają atopię od wyprysku kontaktowego, ponieważ w przypadku tego drugiego objawy pojawiają się tylko po kontakcie z zewnętrzną substancją drażniącą lub alergenem.
.
Pojawia się po kontakcie z alergenem, najczęściej na dłoni. Na skórze może wystąpić zaczerwienienie, złuszczanie, grudki i drobne pęcherzyki wypełnione surowiczą treścią oraz swędzenie lub pieczenie. Właściwą diagnozę może postawić wyłącznie specjalista.
Najlepiej od razu zgłosić się do lekarza dermatologa, który dokładnie zbada skórę, wykluczy inne schorzenia i dobierze odpowiednie leczenie.
Objawy kontaktowego zapalenia skóry występują tylko w miejscu styczności z alergenem, a AZS może obejmować różne obszary ciała. Zmiany skórne w obu przypadkach wyglądają podobnie.
Osoby, które mają tendencję do wyprysku kontaktowego, powinny używać emolientów regularnie. Skóra wrażliwa i alergiczna potrzebuje systematycznego nawilżania i natłuszczania.
Tak. Po wyeliminowaniu czynnika zapalnego objawy powinny ustąpić i już nie powracać.
