Jedną z najczęściej diagnozowanych dermatoz skórnych jest trądzik. Dokuczliwe krosty z innymi towarzyszącymi im objawami przyjmują różną postać. Znane są też odmienne przyczyny ich występowania. Na podstawie etiologii tego problemu wyróżnia się m.in. trądzik hormonalny, który jak wskazuje jego nazwa, jest następstwem negatywnego działania na skórę niektórych hormonów. Problem ten dotyczy kobiet i mężczyzn w różnym wieku, nie tylko nastolatków w okresie dojrzewania. Dowiedz się więcej o objawach, przyczynach, diagnostyce i sposobach leczenia trądziku o podłożu hormonalnym!
Spis treści:
.
Najprawdopodobniej każdemu trądzik kojarzy się z obecnością krostek, grudek i pryszczy na skórze. Zmiany takie dotyczą głównie twarzy, ale także innych partii ciała, np. dekoltu, ramion i pleców. Najczęściej spotykanym rodzajem trądziku, który może dotyczyć nawet przeszło 80% populacji jest ten pospolity, inaczej zwyczajny. Jednak nie wszyscy wiedzą, że trądzik ten występuje w wielu odmianach. Jego poszczególne rodzaje dzieli się w zależności od charakterystycznych objawów, a także czynników odpowiedzialnych za ich występowanie.
Mając na uwadze kluczową etiologię problemu, szczególnie powszechnym i często rozpoznawanym rodzajem dermatoz jest trądzik hormonalny, niekiedy określany także jako trądzik androgenny i estrogenny. Jest to choroba skóry, która objawia się obecnością wykwitów, stanu zapalnego, zaczerwienienia, niekiedy obrzęku, a także zmian ropnych i przerostowych. Możliwymi powikłaniami są natomiast nadkażenia bakteryjne, przebarwienia, a nawet trwałe blizny.
Podsumowując, trądzik pospolity, za który odpowiadają zaburzenia hormonalne, określany jest właśnie jako trądzik hormonalny.
.
Tak zwana „burza hormonów” dotyczy szczególnie młodzieży. W wyniku intensywnego dojrzewania dochodzi do wzrostu stężenia hormonów męskich i żeńskich. Jednak różnego rodzaju wahania dotyczące gruczołów wydzielniczych występują w każdym wieku. Mogą mieć one związek ze schorzeniami ogólnoustrojowymi, jak i wynikać ze stylu życia i aktualnego stanu fizjologicznego. Trądzik dorosłych o podłożu hormonalnym spotykany jest bardzo często.
.
W przypadku trądziku hormonalnego za zmiany w obrębie skóry odpowiadają oczywiście substancje produkowane przez gruczoły wydzielania wewnętrznego, czyli np. nadnercza, podwzgórze, przysadkę mózgową, tarczycę, przytarczyce, jądra i jajniki. Mowa głównie o hormonach płciowych — męskich androgenach i żeńskich estrogenach. Najbardziej rozpoznawalne wśród męskich hormonów płciowych są testosteron, a także jego pochodna dihydrotestosteron. Wbrew pozorom pewne stężenia części tych hormonów występują u obu płci.
Substancje te pośrednio i bezpośrednio oddziałują na pracę gruczołów łojowych, prowadząc do nadprodukcji sebum. Androgeny pobudzają również proliferację keranocytów w obrębie mieszków włosowych. Oznacza to, że mogą one powodować łuszczenie się komórek naskórka, które kolejno gromadzą się w porach. To, w połączeniu z nadmiernym wydzielaniem łoju i zanieczyszczeniami, skutkuje zatykaniem ujścia gruczołów łojowych. W początkowym etapie rozwoju wykwitów zwykle powstaje więc zaskórnik, a następnie na skórze twarzy pojawia się trądzik.
.
Zaburzenia procesu proliferacji komórkowej i łojotok to główne przyczyny pierwszego etapu powstawania nowych zmian skórnych. Jednak nadmiar sebum i łuszczenie okołomieszkowe to nie wszystko. Istotny wpływ na trądzik hormonalny mają również bakterie beztlenowe (Propionibacterium acnes), które kolonizują się w porach. Enzymy wydzielane w trakcie ich rozkładu odpowiadają m.in. za reakcję zapalną. Za trądzik u osób dorosłych jak i młodzieży odpowiadają również czynniki genetyczne i środowiskowe, zwłaszcza niezdrowa dieta, używki czy warunki klimatyczne.
.
Charakterystyczne w przypadku trądziku hormonalnego są zmiany zlokalizowane głównie na dolnej części twarzy — brodzie i wzdłuż linii żuchwy. To właśnie na tych partiach znajduje się najwięcej gruczołów łojowych. Niedoskonałości mogą jednak dotyczyć także innych obszarów — linii włosów, strefy T, policzków, a nawet szyi, dekoltu, pleców i ramion. Wykwity mogą mieć różną wielkość. Zwykle jednak przyjmują postać bolesnych grudek wypełnionych ropną wydzieliną, którym towarzyszy obrzęk skóry i zaczerwienienie.
Najczęściej trądzik hormonalny występuje u kobiet w wieku od 20 do 30 lat. Nieco rzadziej problem ten dotyczy mężczyzn. Ponadto cechą charakterystyczną tego rodzaju zmian jest ich cykliczne występowanie. Objawy często nasilają się zależności od dnia cyklu menstruacyjnego, głównie przed spodziewaną miesiączką. Zwykle niedoskonałości pojawiają się na tych samych obszarach ciała.
.
Układ hormonalny jest stosunkowo bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrzne. Do zaburzeń w jego obrębie może dochodzić pod wpływem m.in.:
.
Przede wszystkim leczenie należy rozpocząć od poznania etiologii problemu. Potrzebna jest więc konsultacja z dermatologiem, a w wielu przypadkach również z endokrynologiem, który zajmuje się schorzeniami układu hormonalnego. W walce z trądzikiem hormonalnym podstawą jest uregulowanie pracy gruczołów wydzielniczych. Niekiedy wskazane może być przyjmowanie leków doustnych. W przypadku kobiet pomoce bywa stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, które pozwalają na ustabilizowanie pracy układu hormonalnego.
Działania takie należy łączyć ze stosowaniem środków działających miejscowo i unikaniem czynników, które mogą mieć negatywny wpływ na stan skóry. Osoby zmagające się ze zmianami trądzikowymi muszą też zadbać o właściwą pielęgnację delikatnej skóry.
.
Ponieważ głównym podłożem tego rodzaju dermatozy są hormony, w przypadku osób dorosłych kluczowe jest stwierdzenie przyczyny zaburzeń skórnych. Aby rozpoznać trądzik hormonalny, niekiedy wystarczający okazuje się wywiad z pacjentem i wizualna ocena zmian skórnych. Często jednak należy wykonać badania, które pozwolą na określenie stężenia hormonów mogących wpływać na stan skóry. Są to proste metody diagnostyczne, przeprowadzane na podstawie pobranej próbki krwi z żyły obwodowej. Do takich należą badania pozwalające na ocenę poziomu następujących substancji:
W przypadku kobiet hormonalne badania należy wykonać w konkretnym okresie cyklu menstruacyjnego.
Różnego rodzaju niezdrowe używki oraz dieta, zwłaszcza o wysokim indeksie glikemicznym, czy zawierająca dużą ilość pokarmów tłustych i wysokoprzetworzonych przyczyniają się do powstawania wykwitów. Istotne znaczenie mają również wszelkie niedobory żywieniowe, zwłaszcza witamin i minerałów odpowiedzialnych za kondycję skóry. Niewłaściwy sposób żywienia może zaszkodzić, natomiast dieta bogata w warzywa wspomaga walkę z trądzikiem.
.
W przypadku trądziku hormonalnego należy przede wszystkim dokładnie oczyszczać skórę. Trzeba robić to rano i wieczorem. Po całym dniu na skórze gromadzą się zanieczyszczenia środowiskowe, które warto usunąć. Z kolei w nocy gruczoły łojowe pracują ze wzmożoną siłą, tym samym po przebudzeniu należy oczyścić skórę z nadmiaru łoju.
Stosowane kosmetyki powinny być łagodne, a jednocześnie muszą działać przeciwbakteryjnie. Powinny też regulować aktywność gruczołów, przyspieszać regenerację skóry i działać kojąco.
Osoby borykające się z problemem trądziku powinny też unikać nadmiaru promieni słonecznych, ponieważ mogą one spowodować trwałe przebarwienia. Ważna jest również ochrona skóry przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi.
.
Jeśli usunięta zostanie przyczyna problemu, przy jednoczesnej dbałości o kondycję skóry, trądzik hormonalny można wyleczyć. Jest to choroba przewlekła, która często wymaga stosowania antybiotyków lub retinoidów, a także ogólnej terapii hormonalnej. Niemniej jednak nie jest to przypadłość, której nie można opanować. Wciąż jednak hormonalny trądzik to jedna z najbardziej złożonych dermatoz pod względem etiologii, dlatego szczególnie ważne jest pozostawanie pod opieką specjalisty i systematyczne leczenie.
.
Trądzik tego typu można całkowicie wyleczyć tylko, jeżeli wykluczone zostaną jego przyczyny. Jeśli więc zaburzenia hormonalne wynikają np. z nadmiaru stresu czy niewłaściwej diety, jak najbardziej można się pozbyć niedoskonałości poprzez zmianę złych nawyków i właściwą pielęgnację. Trzeba jednak pamiętać, że zwykle jest to problem złożony, wymagający współpracy ze specjalistami — dermatologiem, a niekiedy również endokrynologiem.
Warto unikać dymu papierosowego, alkoholu, pokarmów słodkich i tłustych i przetworzonych, a także kosmetyków zawierających etanol i sztuczne dodatki. Niewskazane jest też stosowanie preparatów o wysokiej komedogenności, które zapychają pory.
Jeśli trądzik pojawia się u nastolatków, w wielu przypadkach ustępuje w momencie ustabilizowania pracy układu hormonalnego po osiągnięciu dojrzałości. Niemniej jednak bardzo ważna jest właściwa pielęgnacja cery, która pozwoli uniknąć trwałych powikłań w postaci blizn i przebarwień pozapalnych.
