Obecnie obserwuje się wzrost przypadków alergii u osób w każdej kategorii wiekowej — chorować może dziecko, nastolatek, osoba dorosła. Jest to schorzenie o podłożu immunologicznym, genetycznym i środowiskowym. Tego typu nieprawidłowości dzieli się w zależności od rodzaju czynników, które mogą wywołać objawy, a także charakteru symptomów. Bardzo często diagnozowana jest alergia skórna, która jak wskazuje jej określenie, prowadzi do wystąpienia różnego rodzaju zmian skórnych. Poznaj możliwe przyczyny, objawy i leczenie tej przypadłości!
Spis treści:
.
Zdrowy, prawidłowo funkcjonujący organizm wykazuje wysoką odporność na czynniki zewnętrzne. Chronią nas różnego rodzaju mechanizmy obronne — wrodzone i nabyte. Pierwsze z nich to m.in. naturalne bariery, głównie skóra, a także odruchy mimowolne, takie jak np. kaszel i kichanie, za pomocą których z ciała usuwane są obce cząsteczki. Nasze ciało chroni się także poprzez uruchamianie mediatorów zapalnych, których celem jest eliminacja zagrożenia, np. drobnoustrojów i zanieczyszczeń, czy zasklepiania ran.
Wyjaśniając w sporym uproszczeniu, w momencie rozpoznania przez układ immunologiczny cząsteczki zagrażającej zdrowiu, uruchamiane są liczne procesy obronne, których celem jest jej unieszkodliwienie i usunięcie z organizmu. Zdarza się jednak, że nasza odporność nie pracuje tak, jak powinna. Jeśli układ immunologiczny błędnie rozpoznaje obce cząsteczki, czyli uznaje za zagrożenie coś, co w rzeczywistości nim nie jest, dochodzi do reakcji alergicznej. Oznacza to, że czynniki, które dla osób zdrowych są obojętne i niegroźne, w przypadku alergików zostają uznane przez ich odporność jako zagrożenie, którego trzeba się pozbyć. Skutkiem jest uruchamianie przeciwciał i wielu innych enzymów odpowiedzialnych za szereg różnych objawów.
By ochronić organizm przed potencjalnym zagrożeniem, układ odpornościowy wzmaga wydzielanie różnych substancji, m.in. histaminy i czynników naprawczych. Napływają one do miejsca zagrożenia w następstwie m.in. rozszerzenia naczyń krwionośnych, co powoduje powstawanie miejscowych obrzęków i zaczerwienienia. Działanie histaminy powoduje też m.in. świąd, łzawienie spojówek czy inne reakcje skórne. Gromadzenie się płynów surowiczych, różnego rodzaju wysypka, skurcze mięśni, lokalne zapalenie skóry, swędzenie, kaszel, czy nieżyt nosa, to typowe objawy alergii.
.
Niestety dokładne przyczyny alergii skórnej nie są poznane. Istotne są są czynniki genetyczne i zaburzenia w obrębie funkcjonowania układu immunologicznego. Jednak z racji, iż obserwuje się wzrost zachorowań, nie ulega wątpliwości, że alergia skóry ma duży związek z czynnikami środowiskowymi. Powodów upatruje się w stylu życia. Najwięcej przypadków alergii diagnozuje się w krajach wysokorozwiniętych, co sugeruje zwiększone ryzyko wystąpienia alergii w następstwie nadmiernej, przesadnej higieny. Znaczenie może mieć również dieta, zanieczyszczenia, substancje stosowane w przemyśle, czy nawet zmiany klimatyczne. Pierwsze objawy u osób ze skłonnością do atopii zwykle pojawiają się już w wieku dziecięcym, dlatego też najczęściej diagnozowana jest alergia skórna u dzieci. Rozwój choroby mogą jednak inicjować również inne czynniki. Niekiedy pojawia się np. alergia skórna w ciąży, która może mieć związek głównie z intensywnymi zmianami hormonalnymi.
.
W wyniku kontaktu z alergenem może dochodzić do powstawania odczynów skórnych, czyli zespołu objawów dotyczących skóry i/lub błon śluzowych. Co więcej, w zależności od tego, jakie są czynniki wywołujące alergię skórną, problem ten dzieli sią na alergię kontaktową, pokarmową i wziewną. Nie jest więc konieczny bezpośredni kontakt alergenu ze skórą, aby doszło do rozwoju zmian uczuleniowych. Warto też zaznaczyć, że zmiany skórne mogą występować jednocześnie z objawami ogólnoustrojowymi, takimi jak np. symptomy alergii pokarmowej (biegunki, bóle brzucha) czy wziewnej (objawy astmy oskrzelowej, łzawienie oczu).
Z kolei mając na uwadze rodzaj mechanizmów zachodzących w wyniku zainicjowania reakcji alergicznej, wyróżnia się alergię:
.
Alergia skórna objawy może wywoływać na różnych partiach ciała. Symptomy rozwijają się w ciągu kilkunastu sekund lub minut po kontakcie z alergenem, a niekiedy dopiero po kilku dniach. Rodzaj i intensywność zmian skórnych zależy od postaci alergii i cech indywidualnych. Najczęściej występujące objawy to:
Lokalizacja objawów w dużej mierze zależy od rodzaju czynnika uczulającego. Jeśli są to alergeny wziewne, najczęściej spotykana jest alergia skórna na twarzy, szyi i za uszami. Mogą towarzyszyć jej również inne symptomy, takie jak np. łzawienie oczu, przekrwienie spojówek, kaszel i katar — ale niekoniecznie. Z kolei w przypadku alergii kontaktowej zwykle w pierwszej kolejności pojawia się zaczerwienienie i swędzenie skóry w miejscu bezpośredniego kontaktu z czynnikiem uczulającym, często na twarzy lub rękach. Kolejno może wystąpić wysypka jednocześnie z czerwonymi plamami na skórze. Natomiast alergia pokarmowa wywołuje rozsiane uczulenie skórne — na różnych partiach ciała, często rozległe.
.
Alergia skórna może być wywołana zarówno przez alergeny kontaktowe, jak i wziewne oraz pokarmowe. W przypadku pierwszych z nich zmiany alergiczne na skórze pojawiają się po bezpośrednim kontakcie z alergenem. Tym samym są to substancje zawarte w produktach, z którymi ma styczność skóra. Mogą być to np.:
Różnego rodzaju zmiany skórne, w tym wysypka alergiczna, mogą pojawić się także w następstwie substancji zawartych w żywności. Często uczulające alergeny pokarmowe to m.in.:
.
Dermatozy skórne towarzyszą wielu schorzeniom o złożonych przyczynach, w przebiegu których istotną rolę odgrywają czynniki alergiczne. Do najczęściej spotykanych chorób alergicznych zalicza się m.in.: atopowe zapalenie skóry (AZS), alergiczny wyprysk kontaktowy, pokrzywkę, a także rumień guzowaty i wysiękowy.
.
Jest to przewlekła choroba, której towarzyszy stan zapalny skóry. Schorzenie charakteryzuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji symptomów. W większości przypadków AZS diagnozowane jest u dzieci. Zmiany w postaci zaczerwienienia, świądu i nadmiernej suchości rozwijają się na różnych partiach ciała, co zależy m.in. od wieku osoby chorej. W przypadku małych dzieci dermatoza dotyczy głównie owłosionej skóry twarzy (np. brwi, linii włosów), a także szyi, zgięć kolan i łokci. U osób starszych zmiany częściej rozwijają się także na tułowiu. W przebiegu tej choroby skóra staje się szorstka i podatna na nadkażenia bakteryjne i grzybicze.
.
Schorzenie to określa się również jako alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Choroba objawia się występowaniem odczynu zapalnego w miejscu kontaktu z alergenem. Zdarza się też, że stan zapalny występuje pod wpływem np. substancji drażniącej, promieni słonecznych, otarcia czy gorącej kąpieli. Wówczas problem ten określany jest jako wyprysk niealergiczny.
.
W tym przypadku na skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem. Zwykle towarzyszy im miejscowy obrzęk i zaczerwienienie. W ten sposób często objawia się reakcja na jad owadów, ale także na alergeny pokarmowe i wziewne. W wielu przypadkach zmiany tego typu ograniczają się samoistnie po dobie. Wyróżnia się pokrzywkę ostrą i przewlekłą.
.
Niektóre leki przeciwhistaminowe, które pomagają złagodzić uczulenie, dostępne są bez recepty. Należą do nich preparaty zawierające substancje, takie jak np. cetyryzyna i loratadyna, jednak zanim zostanie rozpoczęte leczenie objawowe, wskazana jest szczegółowa diagnostyka, pozwalająca na określenie rodzaju alergii i czynników uczulających. W przypadku podejrzenia alergii konieczna jest konsultacja z lekarzem, który może zalecić m.in. testy skórne punktowe, próby prowokacyjne, badanie ilości przeciwciał IgG na podstawie próbki krwi, czy testy cytotoksyczne.
.
W zależności od specyfiki alergii sposób leczenia ustala lekarz alergolog lub dermatolog. W przypadku alergii na skórze tzw. odczulanie, czyli immunoterapia dedykowana leczeniu przyczyn, zwykle nie przynosi pożądanych rezultatów i nie jest sposobem postępowania pierwszego wyboru. W części przypadków stosuje się doustne leki immunosupresyjne i przeciwhistaminowe. Zwykle jednak uczulenie skóry łagodzi się poprzez stosowanie środków o działaniu miejscowym i właściwą pielęgnację. Kluczowe jest również unikanie alergenów inicjujących objawy.
.
Skóra alergiczna jest szczególnie wrażliwa i potrzebuje przede wszystkim wzmocnienia, a także ochrony. Doskonałym wsparciem leczenia objawowego jest więc właściwa, systematyczna pielęgnacja:
Środki, które łagodzą objawy alergii, powinny wykazywać działanie przeciwświądowe i przynosić ulgę uszkodzonej skórze.
Ze względu na skłonność naskórka do utraty wilgoci, skórę alergiczną należy intensywnie nawilżać, a niekiedy także natłuszczać. Najlepiej w tym celu sprawdzają się emolienty, które tworzą na powierzchni skóry niewidoczną powłokę ochronną.
Unikać należy substancji, które mogą zaburzyć naturalny płaszcz hydrolipidowy i prowadzić do podrażnień, czyli głównie konserwantów, związków zapachowych i barwników.
Ze względu na ryzyko nadkażenia uszkodzonej skóry, do pielęgnacji warto wprowadzić środki antyseptyczne. Jednak nie powinny być to silne preparaty na bazie etanolu, które mogą potęgować objawy. Najlepszym sposobem pozwalającym na uniknięcie działań niepożądanych w postaci infekcji skórnej jest odpowiednie, regularne oczyszczanie przy pomocy kosmetyków przeznaczonych do skóry alergicznej.
.
Jeśli nie wiesz, jak wygląda alergia skórna i po raz pierwszy na skórze zauważasz wysypkę lub zaczerwienienie nieznanego pochodzenia, umów się na wizytę u lekarza. Natomiast niepokojące objawy, takie jak np. nagły lub postępujący obrzęk, czy pęcherze sugerujące możliwość wstrząsu anafilaktycznego wymagają niezwłocznej pomocy.
Immunoterapia swoista daje najlepsze rezultaty przy alergii na jad owadów oraz wziewnej. W pozostałych przypadkach, takich jak np. AZS, należy pamiętać, że jest to choroba przewlekła, którą łagodzi się objawowo.
Czas wystąpienia objawów, jak również okres ich utrzymywania się zależy od wielu czynników. Zwykle jednak wysypka ustępuje po kilku dniach, o ile został wykluczony dalszy kontakt z alergenem.
Podstawą jest nawilżanie i natłuszczanie skóry. Nie jest to sposób leczenia alergii, ale przynosi dużą ulgę i ułatwia odbudowę naruszonego naskórka. Pomocne mogą być też chłodne kompresy.
